Tribina je organizovana dana 1. juna 2012. godine na temu: „Implementacija Zakona o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom“, u sklopu realizacije Plana aktivnosti Odbora za ljudska prava i slobode za 2012. godinu, sačinjenog na osnovu:

- Izvještaja Evropske komisije o napretku Crne Gore za 2011. godinu;

- Programa rada Vlade Crne Gore za 2012. godinu, usvojenog 26. januara 2012.  godine i Prioritetnih aktivnosti Vlade i ministarstava u 2012. godini, kao i

- Jednog broja nerealizovanih aktivnosti iz Plana aktivnosti Odbora za ljudska prava i slobode za period od decembra 2010. do oktobra 2011. godine.

Na Javnoj tribini su učestvovali: Đorđe Pinjatić, predsjednik Odbora za ljudska prava i slobode, dr Budimir Aleksić, zamjenik predsjednika Odbora, Ljerka Dragičević, članica Odbora, Šućko Baković, Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, Nebojša Radojičić, predsjednik Opštine Nikšić, prof. dr Bojka Đukanović, predsjednica Skupštine opštine Nikšić, Vesna Vučurović, pomoćnica ministra prosvjete i sporta, Tamara Milić iz Ministarstva prosvjete i sporta, Mirjana Đurić iz Ministarstva rada i socijalnog staranja, Waldemar Figaj, zamjenik šefa Misije OEBS-a u Crnoj Gori, Ana Zec, koordinatorka programa u Kancelariji UNICEF-a u Crnoj Gori, Vesna Krivokapić, zamjenica osnovnog državnog tužioca u Nikšiću, Radojka Koprivica, direktorica Dnevnog centra za djecu sa smetnjama u razvoju u Nikšiću, Radmila Marković, direktorica Centra za socijalni rad, Milisav Korać, predsjednik NVO Udruženje roditelja djece i omladine sa teškoćama u razvoju „Naša inicijativa“, Miluša-Cica Žugić iz NVO Udruženje za pomoć licima ometenim u psihofizičkom razvoju, kao i roditelji djece sa smetnjama u razvoju i njihova djeca koja borave u Dnevnom centru i građani Nikšića.

Predsjednik Odbora za ljudska prava i slobode Đorđe Pinjatić je naglasio da je cilj sprovođenja ovakvih aktivnosti uspostavljanje direktne komunikacije poslanika sa građanima i ostvarivanje transparentnosti Skupštine i njenih radnih tijela, kao i približavanje rada Odbora svim građanima. Poslanici imaju zadatak da donose zakone, ali i da prate efekte sprovođenja zakona. Poštovanje principa jednakosti ljudi danas se shvata kao etički imperativ svakog demokratskog društva i države koja je zasnovana na načelu vladavine prava. Zabrana svakog oblika diskriminacije je jedan od ključnih koraka ka postizanju većeg stepena demokratije i ostvarivanju vrijednosti tolerancije, ravnopravnosti i jednakih mogućnosti za sve. Praćenje primjene zakona je veoma važno, jer subjekti koji primjenjuju zakone daju najbolju ocjenu o njihovom kvalitetu, pa su poslanici željeli da se uvjere kakva je primjena Zakona o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom i da u zavisnosti od dobijenih informacija, pokrenu postupak izmjena i dopuna postojećih zakonskih rješenja, ukoliko to bude neophodno.

Istakao je da je ovo sedma javna tribina koju je organizovao Odbor za ljudska prava i slobode, da su u početku tribine organizovane u saradnji sa OEBS-om, a kasnije je Odbor nastavio praksu samostalnog organizovanja istih, shodno preporukama i instrukcijama OEBS-a.

Predsjednik Odbora je mišljenja da svi društveni subjekti treba, u domenu svojih nadležnosti i mogućnosti,  zajedničkim snagama i aktivnostima da doprinesu unapređenju inkluzije ove „ranjive“ populacije ne samo u proces obrazovanja, nego u sve društvene tokove. Naglasio je da podrška djeci sa posebnim potrebama da razviju svoje mogućnosti, da provedu djetinjstvo kao i ostala djeca i da se, u granicama mogućeg, osposobe za život, predstavlja ispunjenje humanog zadatka svakog društva, ali i da odnos prema djeci sa posebnim potrebama zavisi od stepena društvenog razvoja.

Predsjednik Opštine Nikšić, Nebojša Radojičić je saopštio da je Opština Nikšić veoma posvećena rješavanju problema sa kojima se suočavaju lica sa invaliditetom, kao i da vode računa o poštovanju prava svih građana. Radom pojedinih radnih tijela na nivou lokalne samouprave i donošenjem planskih dokumenata, Opština izražava jasno opredjeljenje da svojim konkretnim aktivnostima doprinese poštovanju ljudskih prava i sloboda svih građana, sa posebnim fokusom na tzv.“ranjive grupe“. Usvojen je Lokalni akcioni plan za osobe sa invaliditetom. Prilikom izgradnje novih objekata vodi se računa da budu pristupačni za osobe sa invaliditetom. Opština je obezbijedila kancelarije za rad nekoliko lokalnih nevladinih organizacija koje se bave zaštitom prava lica sa invaliditetom. Predsjednik Opštine je istakao da je u planu otvaranje Kancelarije za osobe sa invaliditetom i zapošljavanje lica sa invaliditetom u toj Kancelariji, u namjeri da se dodatno pomogne ovoj ranjivoj kategoriji stanovništva. Takođe, konkursom za raspodjelu sredstava nevladinim organizacijama obezbjeđuju se značajna sredstva nevladinim organizacijama za zaštitu prava osoba sa invaliditetom.

Predsjednik Opštine je istakao da su naročito ponosni na Dnevni centar za djecu sa smetnjama u razvoju, u čijoj izgradnji i finansiranju je  učestvovala Opština u partnerstvu sa Ministarstvom rada i socijalnog staranja i NVO Udruženje za pomoć licima ometenim u psihofizičkom razvoju, pri čemu je dio sredstva za izgradnju ovog Dnevnog centra obezbijeđen na konkursu za raspodjelu sredstava od igara na sreću, a u njegovom opremanju od značaja je  bila pomoć donatora. Opština je obezbijedila plac, komunalije i jednim dijelom participirala u izgradnji. Bez obzira na sve aktivnosti koje se preduzimaju, jasno je da su lica sa invaliditetom i dalje u teškom položaju. Predsjednik Opštine je saopštio i da je u toku postupak pred sudom protiv Opštine Nikšić, pokrenut od strane lica sa invaliditetom zbog slučaja kada je jedno lice ispalo iz invalidskih kolica, jer je zgrada Opštine zbog nepostojanja specijalnog lifta za lica sa invaliditetom za ista nepristupačna.

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, Šućko Baković je upoznao učesnike Tribine sa nadležnostima institucije Ombudsmana u oblasti zaštite od diskriminacije, navodeći da je novim Zakonom o zaštitniku/ci ljudskih prava i sloboda Crne Gore Zaštitnik određen za institucionalni mehanizam za zaštitu od diskriminacije. Istakao je da zaštita ljudskih prava lica sa invaliditetom predstavlja značajno demokratsko pitanje za svako savremeno društvo, a time i za Crnu Goru. S tim u vezi, Crna Gora je stvorila normativne i institucionalne pretpostavke za zaštititu lica sa invaliditetom. Crna Gora je 2009. godine ratifikovala Konvenciju UN o pravima lica sa invaliditetom sa Opcionim protokolom. Zakonom o zabrani diskriminacije, kao i nizom posebnih zakona želi se doprinijeti zaštiti prava osoba sa invaliditetom.  U cilju unaprjeđenja položaja lica sa invaliditetom, Vlada Crne Gore je 2007. godine usvojila Strategiju za integraciju lica sa invaliditetom (2008- 2016. godine) koja  obuhvata oblasti zdravstvene zaštite, socijalne zaštite, penzijsko-invalidskog osiguranja, obrazovanja, profesionalnog osposobljavanja i zapošljavanja, kulturu, sport i rekretaciju. Strategijom je predviđeno da se akcioni planovi donose svake dvije godine, pa u skladu sa tim Vlada je donijela i akcione planove kojima se određuju prioritetne aktivnosti.

Zaštitnik je mišljenja da diskriminacija lica sa invaliditetom u Crnoj Gori postoji, što se posebno ogleda kroz ograničenost pristupa javnim objektima i prostoru. Stanje dodatno pogoršavaju i izazovi sa pristupom i dobijanjem ortopedskih i drugih pomagala, a i nemogučnost da se lica informišu kako o svojim pravima, tako i o dnevnim dešavanjima u okruženju, čime ostaju na marginama društvenih tokova. Dodatni izazov u borbi protiv diskriminacije predstavljaju brojne predrasude i stereotipi o licima sa invaliditetom. Takvi pristupi dodatno ugrožavaju položaj ovih lica i limitiraju njihovu socijalnu inkluziju. Jedan od uzroka je nedovoljna informisanost ukupne javnosti. Takođe, samopouzdanje kod samih lica s invaliditetom još uvijek nije na nivou koji bi pružilo poruku jasnog i snažnog protivljenja različitom tretmanu.

Zaštitnik je saopštio da je u dosadašnjem radu instituciji Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore podnijet mali broj pritužbi, a u 2011. godini svega tri pritužbe. Smatra da je to iz razloga što lica sa invaliditetom često nijesu svjesna činjenice da nedostupnost informacijama, obrazovanju, zapošljavanju, zdravstvenoj zaštiti jeste i kršenje njihovih osnovnih ljudskih prava, pa je pohvalio Odbor za ljudska prava i slobode i organizovanje javnih tribina, smatrajući da se tim putem građani na pravi način informišu o njihovim pravima.

Zaštitnik je saopštio da nedostaje sistemski pristup vođenju evidencije o osobama sa invaliditetom i ne postoje baze podataka o ovim osobama, da je evidentan nedostatak programa edukacije lica sa invaliditetom o njihovim pravima, ali i državnih službenika koji rade u institucijama za ostvarivanje i zaštitu njihovih prava, kao i da ne postoje kvalitetni rehabilitacioni programi lica sa invaliditetom, kojima je zbog suviše velikih troškova onemogućeno liječenje u banjama i drugim centrima za poboljšanje zdravlja.

Direktorica Dnevnog centra za djecu sa smetnjama u razvoju u Nikšiću  je saopštila da je Dnevni centar u Nikšiću otvoren 15. juna 2010. godine, a njegov osnovni cilj je deinstitucionalizacija ovih ciljnih grupa, poboljšanje kvaliteta života osoba sa smetnjama u razvoju i njihovo uključivanje u društvenu zajednicu. Istakla je da su u njihovoj ustanovi djeca socijalizovana, uključena u društvenu zajednicu, stiču mogućnost prilagođenog obrazovanja i pripremaju se za što samostalniji život u skladu sa njihovim mogućnostima. Takođe, djeca u Dnevnom centru imaju kvalitetnu njegu i terapeutske tretmane, a primjenom ergoterapije radno se osposobljavaju i pripremaju za mogući radni angažman. Dnevni centar svojim korisnicima pruža besplatnu uslugu dnevnog boravka koji podrazumijeva individualni i grupni rad sa djecom, a takođe djeca stiču vještine neophodne za svakodnevni život.  Pravo na boravak u Dnevnom centru za djecu sa smetnjama u razvoju imaju djeca sa smetnjama u razvoju od 3 do 27 godina koja ne mogu da pohađaju nijedan vid inkluzivnog obrazovanja, a upućivanje se vrši na osnovu procjene prvostepene Komisije za usmjeravanje djece sa posebnim potrebama. Trenutno u Dnevnom centru boravi 29 djece. Po standardima, na 10 metara kvadratnih je troje lica sa invaliditetom i jedno stručno lice koje brine o njima, tako da u Dnevnom centru neposredno sa djecom radi 14 lica, a dvije osobe rade u administraciji. Dnevnom centru je donacijom obezbijeđen kombi za prevoz djece sa smetnjama u razvoju.

Roditelji djece sa smetnjama u razvoju su iskoristili priliku da predstavnicima institucija na državnom i lokalnom nivou saopšte probleme sa kojima se u svakodnevnom životu najčešće sauočavaju i postaviljali pitanja koja su se odnosila na sredstva koja država opredjeljuje za lica sa invaliditetom, servise podrške djeci sa smetnjama u razvoju i njihovim porodicama, odnos institucija i pojedinaca prema tim licima. Jedna od učesnica Javne tribine, majka djeteta sa smetnjama u razvoju, izbjeglica, je iznijela svoj problem, navodeći da doživljava konstantna maltretiranja i nasilje od okruženja u kojem živi zbog toga što ima dijete sa teškoćama u razvoju, da nema regulisana lična dokumenta pa ne može da ostvari određena prava koja bi pripadala njoj i njenom djetetu, kao i da ima imovinsko-pravne sporove. Zaštitnik ljudskih prava i sloboda je pozvao da se obrati Instituciji Zaštitnika, u pisanoj formi, sa dokumetacijom koju posjeduje i da, u domenu nadležnosti i mogućnosti, pokušaju riješiti njene probleme ispitivanjem slučaja i pomognu joj, na zakonima, zasnovanim, postupcima. Takođe, Zamjenica osnovnog državnog tužioca u Nikšiću je pozvala da im se u najskorije vrijeme obrati kako bi preduzeli neophodne aktivnosti.

Većina prisutnih roditelja je istakla da se sa problemima i diskriminacijom ne suočava samo dijete koje ima teškoće u razvoju, već i cijela porodica često biva žrtvom, o čemu se uglavnom ne vodi računa.

Na današnjoj Javnoj tribini je ocijenjeno da, pored brojnih mjera i aktivnosti koje se preduzimaju u cilju unaprjeđenja položaja lica sa invaliditetom, i dalje postoji mnogo problema i teškoća sa kojima se ova lica svakodnevno suočavaju, od nemogućnosti pristupa informacijama, do zapošljavanja, obrazovanja, zdravstvene zaštite i drugih problema. Polazeći od saznanja da pojedini tradicionalni segmenti crnogorskog društva još nijesu oslobođeni od raznih predrasuda, pa ni od predrasuda o licima sa invaliditetom, zaključeno je da je neophodno raditi na podizanju građanske svijesti o ulozi i značaju te populacije, kao i o neophodnosti adekvatnijeg i efikasnijeg djelovanja nadležnih  državnih organa i organa lokalnih samouprava u  njihovoj zaštiti.

Po završetku Javne tribine, učesnici su obišli Dnevni centar za djecu sa smetnjama u razvoju, uvjerili se da ova Ustanova pruža veoma dobre uslove djeci sa smetnjama u razvoju i zaključili da Dnevni centar u Nikšiću treba da bude model po kome treba razvijati ustanove za pomoć ovim licima i njihovim porodicama i izrazili nadu da će ostali  dnevni centri, koje već postoje u većini  gradova Crne Gore, što prije po istim principima biti stavljeni u funkciju, a što je u skladu sa reformom sistema socijalne i dječje zaštite, zasnovanoj na principima deinstitucionalizacije i decentralizacije.

Saopštenje preuzeto sa sajta Skupštine Crne Gore